مقصر مرگ نوزادان شهرکرد کیست؟ | بیمارستان فرسوده یا قصور کادر درمان؟

روز سه‌شنبه ۱۸ مهرماه خبری درمورد مرگ ۶ نوزاد در بخش NICU (بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان) بیمارستان هاجر شهرکرد منتشر شد. در فاصله‌ی زمانی ۳۰ شهریور تا ۱۰ مهرماه از ۴۰ نوزاد بستری شده درNICU  این بیمارستان، ۶ نوزاد فوت کرده بودند که به دلیل بالا بودن تعداد فوتی‌ها و مرگ بعضی از نوزادان به دلیل عفونت خون، بخش مراقبت‌های ویژه تعطیل و تحقیقات درباره‌ی عفونت‌ها و فوت آغاز شد. هرچند هنوز نتایج پزشکی قانونی منتشر نشده و علت قطعی مرگ این نوزادان مشخص نشده، حضور دادستان عمومی و انقلاب شهرکرد و نماینده وزارت بهداشت در تیم تحقیقاتی، نشان‌دهنده‌ی اهمیت موضوع است. در این گزارش مسائل مرتبط با مرگ این نوزادان بررسی شده است.

توضیحات مسئولان شهرکردی درباره‌ی مرگ نوزدان

سید نصرالدین صالحی-دادستان عمومی و انقلاب شهرکرد- ۱۸ مهرماه در بخش خبری ۲۰:۳۰ شرکت کرد، خبر داد یک تیم تحقیقاتی تشکیل و در بیمارستان حاضر شده است و گفت: «پس از مرگ ۶ نوزاد، بقیه‌ی نوزادان بستری به بخش دیگری منتقل شدند و بازرس ویژه با احضار مسئولان دانشگاه علوم پزشکی و رئیس این بیمارستان به تحقیقات خود ادامه می‌دهد.» دادستان شهرکرد در پایان به رسانه‌ها و فعالان فضای مجازی هشدار داد به شایعات دامن نزنند و اخبار را فقط از مبادی رسمی دنبال کنند، چون مدعی‌العموم وظیفه دارد با برهم زنندگان امنیت روانی مردم طبق قانون برخورد کند.

احمد راستینه –نماینده‌ شهرکرد در مجلس شورای اسلامی که او را با نظرات تند و پیگیری‌هایش درمورد مجازات افراد بی‌حجاب می‌شناسیم- در مصاحبه با مهر گفت: «در جلسه با وزیر بهداشت و درمان خواستیم یک تیم بازرسی جهت بررسی موضوع و علت‌ها و احتمالاً ترک فعل‌های احتمالی به چهارمحال و بختیاری سفر کرده و گزارشی را تهیه کنند و به اینجانب و مجلس ارائه دهند.» او در ادامه اضافه کرد: «پیگیری‌ها تا حصول یک نتیجه قطعی در دست انجام است، همچنین اصلاح پروتکل‌ها برای جلوگیری از تکرار چنین وقایعی به صورت جدی در دستور کار قرار دارد.»

 نماینده وزیر بهداشت در شهرکرد

با این‌که قرار بود رییس دانشگاه ‌علوم پزشکی شهرکرد چهارشنبه‌ای که گذشت (۱۹ شهریور) در یک نشست خبری، موارد و مسائل مرتبط با فوت این ۶ نوزاد فوت‌شده را مطرح کند، چنین نشد. عصر همان روز جلسه‌ای با حضور سعید کریمی -نماینده وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- که برای بررسی دلایل مرگ نوزادان به شهرکرد رفته بود، در دانشگاه علوم پزشکی برگزار شد.

کریمی پس از جلسه با مسئولان بیمارستان و دانشگاه علوم پزشکی این شهر، در گفت‌وگو با خبرنگاران مطالب اعلام کرد: «از بین این نوزادان، ۲ نوزاد بر اثر عفونت فوت کرده‌اند و کشت خون در بقیه نتیجه منفی داشته است. نارسایی ریه، بیماری‌های زمینه‌ای و نارس بودن دلیل اصلی مرگ ۴ نوزاد دیگر بوده است.» با این حال در ادامه گفت: «نتیجه‌ی نهایی پزشکی قانونی منتشر نشده است و باید منتظر ماند تا علت دقیق فوت مشخص شود.»

به گفته‌ی کریمی «روز ۱۰ مهرماه مرکز NICU  بیمارستان هاجر به دلیل زیادتر بودن تعداد نوزادان فوتی به نسبت میانگین فوت نوزادان نارس تعطیل شده است و از بین نوزادانی که به بخش‌های دیگر منتقل شده‌اند، هیچ‌کدام فوت نکرده‌اند. میزان فوت در بخشNICU  به‌طور متوسط ۱۱.۵ درصد و مهم‌ترین علت نیمی از فوت‌های این نوزادان نارس بودن است ولی نگرانی جدی درمورد عفونت فوتی‌های بیمارستان هاجر، درباره‌ی دو نوزاد بوده است.»

او به آزمایش و کشت خون والدین، پزشکان و پرستارانِ نوزادان اشاره و اضافه کرد: «با توجه به این‌که پدر و مادرها به این بخش رفت‌وآمد می‌کنند، از آن‌ها هم آزمایش گرفته و کشت شده است و بخش آماده است تا دوباره فعال شود.» سعید کریمی در پایان تاکید کرد: «پزشک‌های متخصص در بیمارستان حاضر بوده‌اند و تجویز و تزریق انتی‌بیوتیک هم برای نوزادان صورت گرفته است. تیم وزارت بهداشت مستقر شده است و در حال بررسی پرونده‌ها هستند، تا لحظه‌ی اعلام خبر بررسی‌ها قصوری نشان نمی‌دهد.»

سابقه‌ی مرگ کودکان نارس در بیمارستان هاجر

الهه سقایی، پزشک فوق‌تخصص بخش مراقبت‌های ویژه نوزادانِ بیمارستان هاجر شهرکرد در گفت‌وگو با رسانه‌ها در این مورد گفت: «نوزادان نارس بعد از این‌که وارد بخش شدند دچار عفونت سیستمیک یا عفونت عمومی خون شدند و کشت خون آن‌ها هم مثبت بود ولی از آن به بعد مشکلی نداشته‌ایم.» سقایی بدون آن‌که اطلاعات بیشتری با توجه به تخصص و سابقه‌ی فعالیت خود در این بخش بدهد، به مردم اطمینان داد که هیچ مشکلی وجود ندارد و نوزادان آن‌ها برای کادر درمان عزیز هستند.

با این حال «مهدی حامدی» که تیرماه امسال نوزداش را در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان همین بیمارستان از دست داده است، نظر متفاوتی دارد. او در مصاحبه با روزنامه «پیام ما» از کوتاهی بیمارستان و کادر درمان دو بیمارستان هاجر و پارسیان شهرکرد درمورد فرزندش گفته تا جایی که به شکایت آنان منتهی شده است. به گفته‌ی این پدر نظام پزشکی نیز در اولین جلسه‌ی رسیدگی کوتاهی پزشکی را تایید کرده و رای به محکومیت کادر درمان داده است.

نکته‌ی پرسش‌برانگیز این است که وقتی بر اساس گفته‌های نماینده وزیر بهداشت میانگین ۱۱.۵ درصد برای فوت نوزادان نارس را مبنا قرار دهیم، مرگ ۴ نوزاد از ۴۰ نوزاد طبیعی بوده است و اگر بر اساس ادعاهای مطرح‌شده فقط ۲ مرگ بیشتر از این میانگین بوده باشد، مرگ ۶ نوزاد نیز چندان غیرعادی به نظر نمی‌آید، مگر آن‌که تعداد مرگ‌های بر اثر عفونت‌ بیشتر بوده باشد که توجه کادر درمان، دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت را جلب کرده و بخش را به تعطیلی کشانده است.

سعید کریمی در صحبت‌هایش خبر نشت فاضلاب به بخش NICU و ارتباط عفونت‌ها با چنین آلودگی را تکذیب کرد اما بر اساس اطلاعاتی که به‌طور غیررسمی از بیمارستان خارج و در فضای مجازی منتشر شده است، روز چهارشنبه سرویس‌های بهداشتی بخش زنان بیمارستان هاجر ایزوگام مجدد شده است.

این شایعه وقتی جلب توجه می‌کند که بدانیم آذرماه ۱۳۹۶ حمید رئیسی - معاون توسعه، مدیریت و منابع دانشگاه علوم پزشکی چهارمحال و بختیاری- درمورد قدیمی بودن ساختمان بیمارستان هاجر و به‌ویژه بخش زنان به ایسنا گفته بود: «بخش زنان و زایمان این بیمارستان که اوایل انقلاب ساخته شده نیازمند بازسازی است.» و احمد راستینه هم در گفت‌وگو با مهر تاکید کرده بود: «اصلاح پروتکل‌ها برای جلوگیری از تکرار چنین وقایعی به‌صورت جدی در دستور کار قرار دارد.»

دلایل احتمالی عفونت خون نوزادان

پیگیری‌های خبرنگار فراز برای مصاحبه با روابط عمومی و ریاست دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد بی‌نتیجه بود و در گفت‌وگوی کوتاهی با یکی از اعضای کادر درمان از او درباره‌ی این موضوع پرسیدیم. به گفته‌ی او در صورت رعایت نشدن بعضی پروتکل‌ها عفونت به روش‌های مختلف مثلا از طریق هوا، زخم یا وسایل، تنفس و حتی دست در یک بخش منتقل می‌شود. با توجه به حساسیت‌های NICU‌ و بخش‌های مشابه بیمارستانی، پرسنل باید اصولی را رعایت کنند، مانند ضدعفونی کامل دست‌ها بعد از معاینه هر بیمار برای پیشگیری از انتقال آلودگی بین بیماران. کوتاه بودن ناخن‌ها، استفاده نکردن از جواهرآلات و پوشیدن و تعویض دستکش، پوشیدن کفش، لباس و کاور ویژه‌ی بخش،‌ استفاده از ماسک و...

این عضو کادر درمان احتمال آلودگی بر اثر نشتی فاضلاب را کم دانست ولی تهویه نامناسب و ناکامل بخش را یک عامل مهم و موثر در انتشار آلودگی و عفونت بین بیماران بستری عنوان و حتی این احتمال را مطرح کرد که ممکن است مرگ نوزادان به دلایل شرایط جسمی و ضعف سیستم ایمنی‌شان طبیعی بوده و قصور یا نقصی در بیمارستان وجود نداشته باشد.

با این حال شفاف نبودن اطلاع‌رسانی‌ها، برخورد امنیتی با موضوعات و پاسخگو نبودن مسئولان و متولیان جای پرسش‌ و ابهام را باقی گذاشته است.

کمبود بیمارستان‌ و تخت بیمارستانی در چهارمحال و بختیاری

خبرهای مربوط به مشکلات بخش NICU بیمارستان هاجر شهرکرد در حالی منتشر می‌شود که بخش مراقبت ویژه نوزادان، بخش مادران پر خطر و بخش رادیولوژی این بیمارستان بهمن‌ماه ۱۳۹۵ افتتاح و به‌عنوان یکی از مجهزترین بیمارستان‌های منطقه معرفی شد! وقتی چنین بخشی با وجود ایرادهایش بهترین استان و منطقه باشد، تاییدی بر کمبود امکانات درمانی و تخت‌های بیمارستای در استان چهارمحال و بختیاری است.

سال ۱۳۹۴ مرتضی هاشم‌زاده –رئیس وقت دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد- به تسنیم گفت: «بیمارستان‌های استان نسبت به میانگین کشور با کمبود ۵۰۰ تخت بیمارستان و ۵۰ میلیارد تومان کمبود اعتبار مواجه هستند.» او وعده داد بود ۳ طبقه (از ۶ طبقه‌ی) بیمارستان ویژه بیماران خاص با مشارکت خیران تکمیل و پیش‌بینی می‌شود سال آینده بخش سرطان، کلینیک و اورژانس بیمارستان راه‌اندازی شود.»

منظور از ساخت بیمارستان جایگزین، ساختمان‌های جدیدی هستند که از سال ۱۳۹۳ کلنگ ساخت آن‌ها در محوطه‌ای به مساحت ۱۰ هزار متر مربع به زمین زده شد. قرار بود کلینیکی برای بیماران خاص و کاهش مشکلات آنها احداث شود. عباس قادری - مدیر عامل مجمع خیرین سلامت استان چهارمحال و بختیاری-  در مراسم کلنگ‌زنی، بودجه‌ی مورد نیاز این پروژه را بیش از ۱۰۰ میلیارد ریال و زمان بهره‌برداری آن‌را طی سه سال آینده عنوان کرده بود.

آذرماه ۱۳۹۶ حمید رئیسی - معاون توسعه، مدیریت و منابع دانشگاه علوم پزشکی چهارمحال و بختیاری- درمورد قدیمی بودن ساختمان بیمارستان هاجر و به‌ویژه بخش زنان به ایسنا گفته بود: «بخش‌های قلب و عروق و داخلی، در ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر احداث شده‌اند و نیازی به بازسازی ندارند. اما بخش زنان و زایمان این بیمارستان که اوایل انقلاب ساخته شده نیازمند بازسازی است.»

به گفته‌ی رئیسی در آن سال برای بهسازی کامل بخش زنان اعتباری حدود ۱۰۰ میلیارد ریال مورد نیاز بوده است: «در صورت تأیید ساخت کلی بیمارستان جایگزین از سوی سازمان مدیریت کشور، اعتباری حدود ۱۵۰۰میلیارد ریال نیاز است.»

طی سال‌های بعد مساحت در نظر گرفته برای ساخت کلینیک افزایش یافت تا به‌عنوان یک بخش الحاقی خدمات درمانی بیمارستان هاجر را افزایش و کمبود امکانات درمانی استان را کاهش دهد.

اردیبهشت ۱۴۰۲ عبدالواحد رحیمی - سرپرست معاونت توسعه و برنامه‌ریزی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد- درباره‌ی تکیمل و جایگزینی بیمارستان هاجر شهرکرد یه مهر گفت: «بخش الحاقی بیمارستان هاجر با همه امکانات در حال انجام و بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان تاکنون برای اجرای این پروژه هزینه شده است. تکمیل و بهره‌برداری از این پروژه اعتباری بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان دیگر نیاز دارد.»

۱۰ سال پس از کلنگ‌زنی ساختمان و افزایش چندین برابری بودجه‌ی مورد نیاز، این پروژه هنوز تکمیل نشده است و آماده بهره‌برداری نیست.